2022 ÖABT DKAB-İHL Mezhepler Tarihi Ders Notları

Hem Dinde hem de Toplumda bozulmayı ifade eden kavram (TEFRİKA)

 “Ben kimin mevlasıysam Ali de onun mevlasıdır” hadisi (GADİR-İ HUM)

 Hz. Osman’ın halife seçiminde heyette bulunanlar   (HZ. ALİ |  TALHA |ZÜBEYR B. AVVAM | SAD B. EBİ VAKKAS | ABDURRAHMAN B. AVF)

Hariciliğe verilen Diğer isimler

• MARİKA (Dinden çıkanlar) | HARURİYE (İlk toplandıkları yer)
• EHLİ ŞURAT (Can ve Mallarını Allah’a satanlar)
• MUHAKKİME (Sıffinde Hakem olayını protesto edenler)
• VEHBİYE (Reisleri Vehb Rasibiye nispetle)

 Harici Fırkalar (MUHAKKİME | EZARİKA | NECEDAT | SUFRİYYE | SEALİBE | BEYHESİYE | ACARİDE |İBADİYE)

İbadiye Mezhebi

• Kurucu (ABDULLAH B. İBAD) | Ummanın resmi mezhebi
• Günümüzdeki tek harici fırka | Devlet reisini seçmek dini görevdir.

 KADERİYE (Kader inancını reddeden, İnsana sorumluluk veren mezhep)

 İlk Mürcie tavır sergileyen (ABDULLAH B. ÖMER)

 Vasıl b. Ata’nın, Hasan Basri’nin derslerinden ayrılmasına sebep olan olay (MÜRTEKİB-İ KEBİRE)

 Ehli sünnet vel Cemaat kavramını ilk kullanan (EBU LEYS SEMERKANDİ)

 Muhaliflerce  Ehli   sünnete   verilen   isimler      (HAŞVİYE |   NASİBİYE  |   SIFATİYYE | MÜCBİRE)

 Ashab-ı Hadis grupları (MALİKİ | ŞAFİİ | HANBELİ | RAHEVİ | HUZEYMİ)

 Selefiye ekolünü 8.yy da tekrardan canlandıran (İBN TEYMİYYE)

Eş’arilik

• Kurucu (EBUL HASAN EL EŞ’ARİ – Nasuriddin)
• Mezhebin 2. Kurucusu (BAKİLLANİ)
• Müteahhirun dönemi (EBU HAMİD EL GAZZALİ)
• İkrar ve Amel, İmana dâhil değildir
• Devlet başkanı seçmek farzdır | Ehl-i Kıble tekfir edilmez

 Maturidilik mezhebini ekolleştiren (EBUL MUİN EN NESEFİ)

Şia’ya ait Bazı Kavramlar

• HULUL (İlahi ruhun önce Peygambere sonra Ali’ye intikal etmesi)
• HUDUSUL İLM (Allah’ın bir şeyi bilmezken sonradan bilmesi)
• BEDA (Bir şeyin iyi-kötü olacağını bilmişken aksinin zuhur etmesi)
• RECAT (Bazı İmamların kaybolup tekrar dönmesinin beklenmesi)
• TEŞBİH (Allah ile Kulun birbirine benzemesi)
• İBAHA (Helali haram sayma)

 Gâli  –Aşırı Şii fırkalar       (SEBEİYYE – Hz. Aliye ilahlık isnat ederler) | KARMATİ | BATINİ | KEYSANİYE | İSMAİLİYYE | NİZARİYYE)

İsmailiyye Şiası

• Fırkanın isimleri (TA’LİMİYYE | MELAHİDE | BATINİYYE | SEBİYYE)
• Fırkanın kolları (MUSTALİYE | NİZARİYYE)
• Fatimiler devrinde kuruldu | Zahir-Batın ayrımına önem verirler
• Kıblede Mekke’ye yönelinmez | Kendileri HAVAS – Diğerleri AVAM İmamiye Şiası
• Fırkanın isimleri (İSNAAŞERİYYE | CAFERİYE | ASHABUL İNTİZAR)
• 12 İmamın isimlerinin zikredildiği eser (EL KUMMİ’NİN TEFSİRİ)
• Şeri hükümlerin kaynağı (KİTAP | SÜNNET | KIYAS)
• Namazda ellerin bağlanmasına gerek
• Zekat, Ehl-i Beyte “Humus” olarak

 Gaybeti Suğra dönemi Sefirler-İmamların yardımcıları (OSMAN B. SAİD | MUHAMMED B. OSMAN | HÜSEYİN B. RUH | ALİ B. MUHAMMED)

 Gaybeti Suğra dönemi Sefirlik hizmeti (NİYABETİ HASSA) | Gaybeti Kübra dönemi Şii ulema (NİYABETİ AMME)

 İmamiyede İmamın özel temsilcisi için aranan şartlar (İLİM | ADALET)

 İmamiyede; Kur’an, Sünnet, İmamların sözlerini kabul eden (AHBARİ) ve Kur’an, Sünnet, İcma ve Aklı kabul eden (USULİ)

 12 İmam   (HZ. ALİ |  HZ. HASAN |  HZ. HÜSEYİN |  ALİ B. HÜSEYİN  | MUHAMMED EL BAKIR | CAFER ES SADIK | MUSA EL KAZIM | ALİ  EL RIZA | MUHAMMED CEVAD ET TAKİ | ALİ EL HADİ EN NAKİ | HASAN

EL ASKERİ | MUHAMMED EL MEHDİ – Gaybet dönemi başladı)

Nusayrilik

• Kurucu (NUSAYR NEMİRİ) | Kitapları (KİTABUL MECMU)
• Fırkanın isimleri (AKDENİZ – HATAY ALEVİLİĞİ | FELLAH – Çiftçi)
• Şii, İslami, Musevi, Sabii izler görülür | Gizlilik esastır
• AMS (ALİ – MUHAMMED – SELMAN)          |  Ali, Zahirde imam Batında İlah
• 7 DEVİR (Tanrı 7 kez insan suretinde zuhur etmiş)
• Hasan ve Hz. Hüseyin birer Melektir.
• Toplu ibadet var (Kadınlar katılmaz) | Temel öğretiler (SIR)
• ORUÇ (Peygamberimizin (s.a.v) babası Abdullah’ın sessizliğini temsil eder) | ZEKAT (Selman-ı Farisi’yi temsil eder)
• Dini hiyerarşi (BÜYÜK ŞEYH – ŞEYH – NAKİP – NECİP)

 Nusayri Bayramları (ĞADİR – Hz. Ali’nin imam olduğu gün | FİRAŞ – Hicretle Ali’nin Peygamberimizin (s.a.v) yatağında uyuması | MİHRİCAN | NEVRUZ | İSA’NIN DOĞUMU)

Dürzilik

• Kurucu (HAMZA B. ALİ) | İnançlarını saklarlar (TAKİYYE)
• Kendilerine verdikleri isimler (BENİ MARUF | EHLÜ TEVHİD)
• Kutsal metinleri (RESAİLU HİKME | EL HİKMETU ŞERİFE)
• İnanç esasları (HAKİM EMRİLLAH’A İNANMAK | HAMZA B. ALİ’Yİ BİLMEK | HUDUDU TANIMAK)
• Toplum 2’ye ayırırlar (UKKAL – Bilgili | CUHHAL – Bilgisiz)

Dürzilikte 7 Esas

• NAMAZ (Doğru sözlü olmak) | ZEKAT (Din kardeşini korumak)
• ORUÇ (Var olmayan ibadetten vazgeçme)
• HAC (İblis ve Azgınlardan uzaklaşma)
• CİHAD (Hakimin hükümlerine rıza göstermek)
• ŞEHADET (Hakimi her devirde ilah görmek)
• VELAYET (Her durumda Hakimin hükmüne razı göstermek) Yezidilik
• Kurucu (ADİ B. MUSAFİR) | En önemli sembol (HOROZ)
• Kutsal kitaplar (MUSHAF-I REŞ | KİTAB-I CİLVE)
• En önemli Bayram (SARSİLYA)          |  Bakla, Marul, Lahana, Geyik, Balık yemek yasaktır.
• HAC (Laleşteki Şeyh Adi türbesini ziyaret etmek)
• Melek Tavus (Cebrail | Şeytan) inancı vardır.

 BALIM SULTAN (Bektaşilikte Pir-i sani / Mücerret-Bekarlık erkanı getiren / Kızılbaş-Bektaşi farkını ortaya koyan)

 Kızılbaşlıkta Hiyerarşi    (ÇELEBİ – DEDE          – MÜREBBİ – REHBER – MUSAHİP – TALİP)

 Alevilikte Temel Erkan kitabı (BUYRUK)      |   Nasip Alma ve İkrar Cemi, Bektaşiliğe aittir.

 Alevilikte 12 Hizmet (DEDELİK | REHBERLİK | GÖZCÜLÜK | ÇERAĞCILIK

| ZAKİRLİK | SÜPÜRGECİLİK | SUCULUK | KURBANCILIK | SEMAHCILIK | İZNİKÇİLİK | BEKÇİLİK | PEYK-OKUYUCULUK)

Alevilikte Erkanlar

• MUSAHİPLİK – İkrar Cemi (Yol Kardeşliği)
• ABDAL MUSA (Kışın yapılır) | MUHARREM (Kerbela şehitleri anılır)
• GÖRGÜ (Yola giren canların toplum önünde sorgulanması)
• KOLDAN KOPAN (Gençlerle muhabbet yapılır)
• DARDAN İNDİRME (Ölü için helallik alınır)
• DÜŞKÜNLÜK (Yol mensubunun toplum dışına itilmesi) Ahmedilik
• Kurucu (MİRZA GULAM AHMED KADİYANİ)
• İslam dışı azınlık ilan eden ülke (PAKİSTAN)
• Silah yerine Kalem ve Dua ile Cihad yapılır.
• Gulam Ahmed’in nebiliğini kabul etmeyen kol (LAHOR)
• Gulam Ahmed’in   iddiaları   (MÜCEDDİD      –   MESİH     –   MEHDİ     – NEBİ/RESUL)

Babilik – Bahailik

• Kurucu (ŞEYH AHMED EL AHSAİ)
• Babilik (MİRZA ALİ) | Bahailik (MİRZA HÜSEYİN)
• Şii – İslam anlayışı ile ortaya çıkmıştır | Hurufilik anlayışı (19 Sayısı)
• KIBLE (Bahaullah’ın Akka’daki kabri)
• Bahailerin kutsal mekanı (MİŞKATÜL ENVAR)
• Kutsal  kitaplar (EL BEYAN | EL İKAN | EL AKDES | KELİMATI MAKNUNE | TERAZAT)

 Islahatçı Anlayışlar   (KÜLTÜREL – Said Nursi   |   SİYASAL – Ihvanı Müslimin | TARİHSEL – Fazlurrahman)

 Maturidiliği İslam dünyasında yayan kişi (PEZDEVİ)

 Şia’ya göre Buhariye denk sayılan Hadis kitabı (EL KAFİ)

 İmamiyeye göre beklenen mehdi (HASAN EL ASKERİ)

 Türkiye Nusayrileri hakkında ilk çalışma yapan (BAHA SAİD)

 Süleyman b. Surad öncülüğünde Kufelilerce, Hz. Hüseyin’in intikamını almak için yapılan hareket (TEVVABUN)

 Ebul Hasan el Eş’ari’nin Mezhepleri konu alan eseri (MAKALATUL İSLAM)

 Tasavvuf tarihinde ilk kez  “Sufi”   lakabıyla anılan kişi  (EBU HAŞİM EL KUFİ)

 Hasan Sabbah’ın destekçisi olan fırka (NİZARİ İSMAİLİLER)

 Kumun ve Tafra teorisini ortaya çıkaran Mutezile temsilcisi (İBRAHİMEN NAZZAM)

 “Size 2 şey bırakıyorum: Kur’an ve Ehl-i beytim”    hadisi     (SAKALEYN HADİSİ – Şia)

 Zeydiyeye göre Büyük günah işleyenlerin durumu (NİMET KÜFRÜ)

 Cebriyenin öncüleri (CAD B. DİRHEM | CEHM B. SAFVAN)

 Allah’ın isim ve sıfatının zati ile beraber kadim olduğunu savunan mezhep (KÜLLABİYE)

 TEKAMÜS – Dürzilik (Ölümden sonra ruhun başka bir bedene geçmesi)

 Alevilikte Ahiret inancıyla ilgili en önemli konu (KUL HAKKI)

 Gulam  Ahmedin,    nebiliğini    birtakım   kelimelerin     ardına   sığınarak açıklaması (MUHADDES)

 Şiada devlet başkanlığı hasebiyle kendisine yakın olanları dost sayma (TEVELLİ), uzak olanlar ile ilişik kesme (TEBERRİ)

 İmamiyede en üstün görevli (AYETULLAH UZMA)

 Fırkaların siyasi ve itikadi görüşlerinin ele alındığı eserler (MAKALAT)

 Mürtekebi Kebire / Büyük günah işleyenin durumu hakkında sessiz kalan mezhep (MÜRCİE – Hariciliğe tepki olarak doğdu)

 “… Ey Ehl-i Beyt! Muhakkak ki Allah, sizden her türlü ‘ricsi’ (kiri, pası, günahı ve eksikliği) gidermek ve sizi tertemiz temizlemek ister!” (TATHİR/TEMİZLENME AYETİ – Ahzab, 33)  Şia bu ayete binaen Ehlibeyt imamlarını masum/günahsız sayarlar.

 VEKALET-İ FAKİH (Ayetullah Humeyni tarafından getirimiştir / Mehdi gelene kadar bilgili olan birisi Ona vekalet edecektir)

 En faziletli / Efdal varken daha az faziletli / Mefdûl olanın imâmetinin câiz olmadığı görüşü (ZEYDİYYE)

 Eş’ari’nin hocası Ali el Cübbai’den ayrıldığı konu (3 KARDEŞ MESELESİ)

  Alevilikte Fakirlere yardımlaşma uygulaması  (HAKKULLAH /  LOKMA)

 Alevi-Bektaşilikte 4 Kapı (TARİKAT | MARİFET | ŞERİAT | HAKİKAT)

 Peygamberimizin (s.a.v) miraç dönüşü uğradığı inanılan meclis (KIRKLAR MECLİSİ) | Kırklar meclisinde canların hak aşkı ile dönüşleri (SEMAH)

  VEHHABİLİK  (Mezar-Türbe yıkıcılar / Tevessül-Şefaat kabul etmezler / Temel prensip “TEVHİT” / Sert ve Katı kuralları vardır / Bidat kavramı)

 BABİLİK-BAHAİLİK (Milenyum – 1000 yıl inanışı / Kamil İnsan Teorisi)

 Şia’ya göre Usul-i Din (TEVHİD | NÜBÜVVET | İMAMET | MEAD | ADALET)

 “MEHDİ” kelimesini ilk kullanan (HASSAN B. SABİT)

 Allah’ın sıfatları, Allah’ın zatının dışında bir akım hallerdir (AHVAL NAZARİYESİ – Ebu Haşim el Cübbai)

 Nusayrilikte Allah’ın Hülul ettiği kişiler (MİKDAD B. EL-ESVED | EBU ZER EL-GIFARİ | ABDULLAH B. REVAHA | OSMAN B. MA’ZUN | KANBER B. KADAN ED-DEVRİ)

 Bektaşiler, Hacı Bektaşi Veli’ye bağlıdır | Kızılbaşlar, 12 imamın soyundan gelen Ocaklara bağlıdır

 Yezidilikte 3 büyük melek (MELEK TAVUS | ŞEYH HADİ | SULTAN YEZİD)