ÖABT DKAB-İHL HADİS DERS NOTLARI

• İsnad araştırmaları ilk defa yapan “İbn Sirin”
• İsnad sistemini hadise uygulayan ilk kişi “İbn Şihab ez-Zühri”
• “İsnad dindendir, o olmasaydı isteyen istediğini söylerdi”diyen: Abdullah bin Mübarek
• Günümüze gelmiş en eski Hadis Mecmuası: Ebu Hureyre’nin yazdırdığı 138 hadisi derleyen Hemmam b. Münebbih’in “Sahife-i Sahiha”‘sıdır
• Türkçe yazılan ilk Hadis Tarihi kitabı : İzmirli İsmail Hakkı 1924
• Tamamen hadis tarihine özgü yazılmış ilk müstakil Türkçe eser: Talat Koçyiğit – Hadis Tarihi 1977
• İlk daruhadis Şam’da (Nurettin Zengi)
• İlk hadis hocası ( İbn Asakir)( Asası kirli hoca: Asakir )
• Hadis ilminin altın dönemi : Kütübü Sitte dönemi

“Buhari’nin Kaynakları” adlı eser: FUAD SEZGİN **

Buhari’nin Sahih’ine yazılmış ilk şerh: el-Hattabi ( İlamu’s-sünen )

Buhari Şarihleri: ( Buhari: Sonu hep -ari )

• Kirmani ( el-kevakibu’d-derari)
• İbn Hacer ( Fethu’l-bari )
• Ayni ( Umdetü’l-kari )
• Kastalani ( İrşadü’s-sari )

TASNİF DÖNEMİ MEŞHUR HADİS KİTAPLARI

• Ma’mer b. Raşid: “el-Cami” ( Tasnif dönemi günümüze ulaşan en eski hadis mecmuası )
• Abdurrezzak b. Hemmam ” Musannefi
• İbn Ebu Şeybe: Musannefi
• Ahmed b. Hanbel: Müsned’i ( 904 sahabinin 28 bin civarı hadis)
• Darimi: Süneni
• İmam Nevevi “Riyazus-salihin”
• İmam Malik Muvatta ( Musannef türünün ilk örneği )

KÜTÜBÜ SİTTE

1. BUHARİ ( Camiu’s-sahih) Firebri rivayeti ile ( Sahih hadisleri konularına göre bir araya getiren ilk kişi )
2. MÜSLİM ( Camiu’s-sahih) (Hadisin farklı bütün kanalları, Muallak senetsiz hadis 17 adet)
3. EBU DAVUD ( es-Sünen) ( Ahkam hadisleri toplamıştır)
4. TİRMİZİ ( es-Sünen) (Her hadisin sonunda sıhhat durumunu vermiştir)
5. NESAİ ( es-Sünen)
6. İBN MACE (es-Sünen) Kütübü Tis’a

7. İMAM MALİK ( el-Muvatta)
8. AHMED B. HANBEL ( el-Müsned)
9. DARİMİ (es-Sünen)

(Kütüb-i Sitte içerisinde yer alan ortak konu başlıkları: Cihati Cenâiz, Salat, Savm ) Temizlik yer almaz.

Mehmet Sofuoğlu, Ahmed Davudoğlu: Sahih Müslim Tercümesi

Tespit Dönemi (Resulullah ve Sahabe dönemi) 1. Asrın sonuna kadar

Tedvin Dönemi ( Tabiin dönemi) 1. Asrın ortalarından 2. Asrın ikinci çeyreğine kadar

Tasnif Dönemi ( Tebe-i Tabiin ile başlar) 1. Asrın ortalarından 4. Asrın sonlarına kadar

Kitabetü’l-Hadis: Peygamber a.s ve sahabe devrinde hadislerin yazılması ve hadis yazarken dikkat edilecek kurallar Hifzu’l-Hadis : Hadislerin ezberlenmesi

Tedvinu’l-Hadis: Hafızalarda ve değişik yazı malzemeleri üzerinde dağınık halde bulunan hadis metinlerinin, herhangi bir sınıflandırmaya tabi tutulmaksızın bir araya getirilmesi

Tasnifü’l-Hadis: Karışık ve sıhhat durumuna bakılmadan bir araya getirilmiş hadis malzemesinin belli esaslara göre bir araya getirilmesi

HADİSLERİN TEDVİNİ

Hicri 1.asrın sonlarından 2. Asrın ikinci çeyreğine kadar sürer.

Devlet eliyle tedvin faaliyetlerini ilk başlatan: Ömer b. Abdulaziz

Abdullah bin Amr hadisleri yazan sahabilerden biriydi. 1000 kadar hadis yazmış ve ” Sahifetü’s-Sadıka” adını verdiği bir sahifenin sahibi olmuştur. Rıhle ; Peygamberimizin vefatından sonra görülen Hadis toplama yolculuklarıdır. Hicri 1. Yy’ın ortalarında Hadis yazımı için Peygamberimizden izin alan : Abdullah b. Amr el-As Mukillûn: Binin altında hadis rivayet eden sahabiler için kullanılmıştır.

Muksirun (EA EA ACS )

1000’in üzerinde hadis rivayet eden sahabilere denir.

• Ebu Hureyre = 5375
• Abdullah İbn Ömer = 2630
• Enes İbn Mâlik = 2286
• Aişe = 2210
• Abdullah İbn Abbas = 1969
• Cabir bin Abdullah = 1540
• Said el-Hudrî = 1170

Hadisler arasındaki ihtilafı gidermek için ( CeNeTeTe – Cennette ihtilaf yok )

1. Cem
2. Nesh
3. Tercih
4. Tevakkuf

SAHABİLERE GÖRE HADİSİN MERKEZLERİ:

MEDİNE: Ubey b. Ka’b, Sa’d b. Müseyyeb, Kasım b. Muhammed, Harice b. Zeyd, Urve b. Zübeyr, Ubeydullah b. Abdullah, Süleyman b. Yesir MEKKE: Abdullah b. Abbas ŞAM: Ebu Derda, Ubade b. Samit KÛFE : Abdullah b. Mesud

BASRA: Enes b. Mâlik

CEZİRE: Adi b. Adi ve Meymun b. Mihrân

YEMEN: Muaz b. Cebel ve Ebu Musa el-Eş’ari

MISIR: Zübeyr b. Avvam, Mesleme b. Muhalled, Mikdâd b. Esved

Muhadramunlar

• Üveys el-Karani
• Ebu Osman en-Nehdi
• Alkame b. Kays

HADİSLERİN TASNİFİ

1. ALE’R-RİCAL ( Ravilerine göre): ( Müsned, Mucem, Etraf )
2. Müsned ( Müsned – sahabi adları )

Bu türde yazılan ilk eser Ebu Davud et-Tayalisi’nin Müsned adlı eseri Hümeydi’nin Müsned’i,

Ahmet bin Hanbel’in Müsned’i (en meşhuru)

1. Mu’cem ( Hocaları ravileri cem et )

Hadisler sahabe, hoca veya beldelere göre, çoğu kez alfabetik olarak sıralanır.

Mu’cemlerin meşhur olanı Taberânî’nin üç mu’cemi’dir. Mu’cemu’l-Kebir.Mu’cemu’l-Evsat.Mucemu’l-Sağir

1. Etraf 🙁 Etraf bir şeyin ucu kenarı demek yani tamamı değil başından bir kısmı ucu verilip farklı isnadları değişik kanalları getiril ir)

Hadislerin belli bir bölümünü isnatlarıyla birlikte tasnif etmek usulüyle tertip edilen hadis kitaplarıdır. Farklı kanalar..

• Ed-Dımeşkî = Etrafu’s-Sahihayn
• El-Vâsitî = Etrafu’s-Sahihayn

2. ALE’L-EBVAB ( Konularına göre): ( ÇIKMIŞ SORU : Cami’,Sünen, Musannef, Muvatta beşinci şıkta müsned verilmişti)
3. Cami’ (En kapsamlı)

Bütün dini konularla ilgili hadisleri toplayan en kapsamlı eserlerdir.

İman, Ahkam, Rikak, Et’ime, Tefsir, Tarih, Menakıb , Fiten gibi konular yer alır. Bu tür kitaplarda ana başlıklara ”Kitab” alt başlıklara da ”bab” denir.

Ma’mer bin Raşid El-Ezdî,

Süfyan es-Sevri,

Buhari ,

Müslim’in Cami türü eserleri vardır.

1. Sünen ( Sünnetler fıkıh konuları ) ( Sadece Sünnet, Sadece MERFU hadisler )

EbuDâvud, Nesâi, İbnMâce, Tirmizi, Darekutni ve Said bin Mansur’un sünenleri örnek olarak verilebilir.

1. Musannef ( Ahkam fıkıh konuları daha geniş tasnif)

Sünenler ağırlıklı olarak Hz.Peygambere ait söz, fiil ve takrirleri içermekte, Musannefler ise bunların yanında sahabe sözleri ve uygulamaları ile Tâbiun sözleri ve uygulamaları da yer alır.

Abdurrezzak bin Hemmam ,

İbnŞeybe’nin Musannefleri

1. Muvattalar: Belli bir bölgenin Merfu, Mevkuf ve Maktu hadislerini toplar.

İmam Malik’in Muvattası

1. Cüzler: Tek bir sahabinin hadislerini toplayan kitaplara denir. Bazen de belirli bir konuyla ilgili hadisleri kapsayan eserlere de cüz denmiştir.Cüzler daha çok üçüncü asırdan itibaren yazılmaya başlamıştır.

TASNİF DEVRİ HADİS KİTAPLARI

1. Müstedrek ( Eksik olanlar buraya Direk )

Daha önce bir kitap yazmış olan müellifin şartlarına uyduğu halde kitabına almadığı hadisleri toplamak suretiyle onun eksikliklerini tamamlayan kitaplardır. Hakim En-Nisaburi’nin El-Müstedrekale’Sahihayn *

Zehebi, Telhisül-Müstedrek

Darekutni’nin el-İlzamatale’s-Sahihayn isimli eseri de Sahihayn’da yer almayan 70 hadisi bir araya getiren müstedrek türü bir çalışmadır.

2. Müstahreç ( Esas rivayeti başka isnadlarla güçlendiren belli bir hadis kitabına bağlı )

Daha önce yazılmış herhangi bir hadis kitabında yer alan hadisleri, tek tek ele alarak müellifin senedinden farklı bir senedle rivayet etmek suretiyle meydana getirilen hadis kitabıdır.

el-İsferayi’nin El-Müsnedül-muhrec ala Kitabi Müslim bin Haccâc’ı

Ebu Nuaym: El-Müsned’ül-MustahreçalâSahihil-İmam Müslim’i Ebu Avane

Kütüb-i Sitte mecmualarından çoğu için müstahreçleryapılmıştır. Buhari örneğinde olduğu üzere,bazıları üzerine birçok müstahreç yazılmıştır.

Tahriçler: ( Bir hadisin temel hadis kaynaklarındaki yerlerini tespit etmek)

3. Zevâid (Ziyade olan hadisler)

Bir kitabın, bir başka hadis eseriyle karşılaştırılıp birincinin ikinciden fazla olarak ihtiva ettiği hadislerin bir araya getirilmesi sonucu oluşan yeni eserlere Zevâid Kitapları denmektedir.

Heysemî’ninMecme’uz-Zevaid’i

İbn Hacer’in Elmetalibu’l-Aliye bi-Zevâidi’l-Mesânîdi’s-Semaniyye’si

4. Kırk Hadis (Erbeun): Bu tür eserlerin hadisçiler tarafından yazılmasını sağlayan etken Hz.Peygamber’in şu hadisidir;

”Ümmetim içinde dini mevzulara dair kırk hadis ezberleyeni Yüce Allah, kıyamet gününde fakihler ve âlimler arasında diriltir.”Bu konuda öncelik büyük Türk âlimi Abdullah İbnu’l-Mubarek ile başlamış olup 5. Asırdan itibaren İslam aleminin her bölgesinde yaygın bir uygulama haline gelmiştir.Hadisler senedsiz olarak verilir. Hemen hemen tamamı Buhari ve Müslim’in Sahihlerinden seçilmiştir.

1. Halk Arasında Hadis diye Dolaşan Sözlerle ilgili Edebiyat: Halk arasında dolaşan hadis olarak kullanılan birçok söz vardır. Aynı zamanda hadis olmayan sözlerde vardır. Bunun araştırması da hadisçiler tarafından yapılmıştır.

Sehavî’nin Mekasıdü’l-Hasene Aclunî’ninKeşfu’l-Hafa adlı eserleri

Şerh Edebiyatı: Özellikle hadislerin tamamının kitaba geçtiği hicrî 3. Asırdan itibaren yapılmaya başlanmıştır. Çoğunluğu Kütüb-i Sitte üzerine yazılmıştır.

Hadis edebiyatında İlk şerh çalışması yapan ilk şarih Hattâbi’dir ( Mealimu’s-Sünen ) ( Meali sunan Hatip )

Buhari Üzerine yapılan şerh çalışmaları ( Buhari şerhleri: Sonu hep- ari )

• İbn Hacer El-Askalâni = Fethu’l-Barî
• Bedruttin Aynî = Umdetu’l-Kârî
• Kastallânî = İrşadü’s-Sârî

Müslim üzerine yapılan şerh çalışmaları; • Nevevî = El-Minhâc

HADİS İLİMLERİ

1. Rivayetü’l-Hadis ilmi
2. Dirayetü’l-Hadis İlmi
3. Cerh ve Ta’dil İlmi

• Cerh ve Tadil ilmini ilk kez derli toplu yazılı hale getiren kişi Tacettin es-Subkî Hicri 8 yy.
• Tabiun döneminde Cerh ve Tadil ilmi denildiğinde akla gelecek kişi İbrahim en-Nehai’dir.
• Cerh ve Tadil lafızlarını derecelerine göre tasnif edip her derecenin hükmünü açıklayan ilk müellif: İbn Hatim
• Rical ilmi 3. yy’da zirveye ulaştı

4. Râviler Tarih İlmi

Hadis rivayeti açısından ravilerinbiyografilerini ele alan ilimdir.

İbn Sa’d’ın ”Tabakat’ı”,

Buhârî’nin ”Tarih’i” ,

İbn Hacer’in ”el-İsâbe’si’

5. Hadislerin Vürûd Sebepleri İlmi

Hadislerin hangi ortamda ne amaçla söylendiğini tesbit etmeye çalışan ilim dalıdır.

Suyûtî’nin ”el-Lümâ” isimli eseri örnek olarak verilebilir.

6. Garib’ul Hadis İlmi :

Hadis metinlerinde yer alan bazı kelimeler vardır ki ya az kullanılmaktadır, ya da Arapça’ya sonradan girdiğinden anlaşılması zordur.

Ebû Ubeyd Kasım bin Sellam ilk garibul hadis kitabını yazmıştır.

İbnKuteybe’nin Garibu’lHadis’i,

Zemahşerî’nin El-Fâik ve

İbnü’l-Esîr’in en-Nihaye’si ( En kapsamlı garibu’l-hadis eseri ) ( Esirlikten gariplikten nihayet kurtuldu)

7. İlelü’l Hadis İlmi:

Herkes tarafından fark edilemeyen,ancak hadis uzmanlarının tesbit edebileceği ve hadisin sıhhatine engel olan gizli kusurları araştıran ilim dalıdır.

Ahmed bin Hanbel’in Kitabu’l-İlel’i

Yahya bin Main hadislerin illetleri üzerine “et-Tarih vel-İlel” adlı eseri

8. Muhtelifu’l Hadis İlmi

Dış görünüşü itibariyle birbirlerine aykırı manalar taşıyan iki hadis ile bunların arasını birleştirmek ve birleşmesi mümkün olmayanlardan birini tercih etmeye çalışan ilim dalıdır.

İbnKuteybe’nin Te’viluMuhtelifi’l-Hadis Tavâhî’nin İhtilafu’l-Asar

9. Nasih ve Mensûh İlmi

Bu ilim dalında biri diğerinin hükmünü ortadan kaldıran hadisler konu edinilmektedir.

Bu alanda en önemli eser Hâzimî’nin El-Îtibar’ıdır.

Hadisle nasih-mensuh konusunu ilk defa İmam Şâfî, Risâle ve İhtilafu’l-Hadis eserlerinde sistematik hale getirmiştir.

Mütekaddimun Dönemi Hadis Usulü eserleri: ( 3 H KAD: Hürmüz, Hatip, Hakim )

• RâmHurmuzî-El-Muhaddis’ul Fasıl FâsılBeyne’r-Râvi ve Vâi ( Hürmüzün Fasılı )
• Hatîbu’l Bağdadi = El-Kifâye fi ilmi’r-Rivaye ( Bağdata ilimli hatip kafi)
• Hâkim en-Nisâburî = Ma’rifetuUlûmi’l-Hadis (Hakimin marifeti)

Müteahhirun Dönemi Hadis Usulü eserleri: ( Ahiri KİM )

• Kadı İyad : el-ilma ila marife usulur-rivaye ve takyidi’s-sema ( Kadı’nın elması )
• İbnu’s-Salah = Ulûmu’l-Hadis ( Ulumunuz sulh salah edin)
• Meyanci

Diğer Hadis Usûlü kitapları;

• Nevevî = et-Tekrîb ( Nevevi Ney çalmayı terk etti)
• Suyûtî = Tedrîbu^Ar-Ravi fi Şerhi Takrîbi’n-Nevevî (Suyuti tedbirini al neveviye karşı)

Sünnet

1. Kavlî Sünnet : Hz.Peygamberin çeşitli vesilelerle söylemiş olduğu sözlerdir. Oruç tutunuz, sıhhat bulun
2. Fiilî Sünnet: Hz.Peygamberin ortaya koymuş olduğu davranışlardır. İbadetleri uygulama şekli.
3. Takrîrî Sünnet: Hz.Peygamberin kendisi dışında başkaları tarafından söylenen bir sözü veya yapılan bir davranışı reddetmemesi, hoş karşılamasıdır.

HADİSİN YAPISI

1.Sened: Hz.Ali ile Muâviye arasında yapılan savaşta Müslümanlar arasında ilk ayrılıklar olmuştur. Bu ayrılıklar da zamanla itikadi mezhepleri doğurmuştur. Hicrî I. Asrın sonlarından itibaren mezhepler kendilerinin haklılığını diğerlerinin haksızlığını ortaya koymak için hadis uydurma yoluna gitmişlerdir. Bu durum hadislerde sened zincirinin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır.

Sened için ”tarîk ve vech” kelimeleri de kullanılır.

2. Metin: Bir hadiste Hz.Peygamberin bir sözü veya davranışının ifade edildiği asıl kısma ”metin” denir.Metni kendisiyle mânaların oluştuğu hadis lafızlarıdır. İSNAD ÇEŞİTLERİ

İsnadlarravi sayısının az veya çok olmasından dolayı ikiye ayrılır;

1. Âlî İsnad: Âlî kelimesi sözlükte ; yücelik veya yükseklik anlamlarına gelen ‘uluv’ kelimesinden türemiş ism-i faildir.

Onunla ravi sayısının azlığı sebebiyle Hz.Peygambere yakınlık ifade edilmiştir. Herhangi bir hadisin ravisi ile o hadisin kaynağı olan Hz.Peygamber arasında en az sayıda ravinin bulunduğu isnada Âlî İsnad denilmektedir.

2. Nâzil İsnad: Nâzil kelimesi inmek,yukarıdan aşağı düşmek, yağmur için yağmak anlamlarına gelen ‘nezele’ fiilinden türemiş ism-i faildir.

Hadisi rivayet eden en son ravi ile ilk kaynağı olan Hz.Peygamber veya bir hadis âlimi arasında normalin üstündeki sayıda,fazla ravi bulunan isnada Nâzil İsnad denir.

HABERLER VE ÇEŞİTLERİ

1. Mütevatir Haber : Yalan üzere birleşmeleri aklen mümkün olmayan bir topluluğun mümkün ve mahsus olan bir şeye dair verdiği habere denir.

Bir haberin mütevatir olabilmesi için; haber,

• birleşmeleri aklen mümkün olmayan bir topluluk tarafından gelmeli,
• aklın kabul edebileceği, görülen ve işitilen şeylerden olmalı

Mütevatir Haberin Çeşitleri;

a ) LafzîMütevatir : Bir haberin lafız olarak değişikliğe uğramadan yalan üzere birleşmeleri aklen mümkün olmayan bir topluluk tarafından olduğu gibi nakledilmesidir.

b ) Manevî Mütevatir : Bir haberin lafız olarak değil de mana olarak topluluk tarafından nakledilmesidir.

2. Ahad Haber: Tevatür derecesinde olmayıp bir kişiden gelen haberlerdir.

Ahad Haberin Çeşitleri:

Meşhur: (3) Herhangi bir nesilde haberin ravi sayısının en az üçe düştüğü haberlere denir Buna Müstefiz de denilmektedir. Aziz: (2) Herhangi bir nesilde ravi sayısının en az ikiye düştüğü haber çeşididir. (Aziz iki ravi)

Garib Ferd : (1) Herhangi bir nesilde haberin ravi sayısının bir olduğu habere denir.

HADİSİN KAYNAĞI AÇISINDAN ÇEŞİTLERİ

1. Kudsî Hadis: Hz.Peygamberin Yüce Allah nisbet ederek rivayet etmiş oduğu sözlere Kutsî Hadis denir. Bu tür hadislerin manası Allah’a ait iken söz Hz.Peygambereaittir. Kudsî hadis nakledilirken ”Allahü Teala kutsîde buyurdu ki…) denir. Kutsi hadise şu örnek verilebilir;

Ebu Hureyre’nin Hz.Peygamberden rivayetine göre; ” Yüce Allah ‘İki ortaktan biri arkadaşına ihanet etmedikçe onların üçüncü ortağı benim. Biri diğerine hıyanet edince ben hemen aralarından çıkarım’.

2. Merfu Hadis (Peygamber)

Senedi ister muttasıl olsun ister olmasın, Peygamberimizeisnad edilen bütün söz, fiil ve takrirlere merfu hadis denir. Merfu Hadis peygamberimize izafe edilen rivayetlerdir. BunlarHz.Peygambere isnad edilmemiş olsalar bile, onların Hz.Peygamberin söz, fiil ve takrirlerinden olduklarına hükmetmekte güçlük çekilmez. Meselâ sahabenin ”Hz.Peygamberden şöyle işittim, şöylededi, bize böyle buyurdu.. ”gibisinden hadisler tasrîhan merfû olan sözlerdendir.

3. Mevkuf Hadis : ( Kufe Sahabe)

Sahabilerden rivayet edilen söz ve fiillere mevkuf hadis denir. Hz.Peygambere ulaşmayıp sahabide durması nedeniyle sahabi fiillerine mevkuf denilmektedir. Sahabe sözlerine bu ismin verilmesi, isnadın sahabide son bulması ve Hz.Peygambere ulaşmamış olması sebebiyledir.

4. Maktu Hadis : ( Tabiin )

Tabiinden rivayet edilen söz ve fiillere maktu hadis denir. Hadisin isnadı tabiiye kadar uzanan, tabii’de kalan hadistir. Kısacası tabiinden gelen ve onlara ait sözlerden veya fiillerden ibaret haberlere maktu adı verilmiştir.

SIHHAT AÇISINDAN HADİS ÇEŞİTLERİ

l.Sahih Hadis : Adalet ve Zabt sahibi ravilerin yine kendileri gibi adalet ve zabt sahibi ravilerden muttasıl senedlerle şazz ve muallel olmayarak rivayet ettikleri hadistir.

İkiye ayrılır; Sahih li-Zatihi, Sahih li-Gayrihi

2. Hasen Hadis: Zabt yönünden sağlam olmayan raviler tarafından muttasıl bir senedleşazz ve muallel olmayarak rivayet edilen hadistir.

Hadis tarihinde bu terimi meşhur eden Tirmizi (ö.279) olmuştur. ( Hasen Tirmizi, iyi ol kırmayalım birbirmizi )

İkiye ayrılır;

a ) Hasen li-Zatihi : Bizzat kendi özünde hasenlik özelliklerini taşıyan hadistir.

b ) Hasen li-Gayrihi : Aslındahasen olmayan fakat başka bir hadisin desteğiyle hasen özelliği taşıyan hadistir. Ancak zayıflık sebebi muhtelif yollarla giderilmiş ve böylece hasen derecesine yükselmiştir.

3. Muhkem Hadis:

ZAYIF HADİS:, Sahih ve Hasen hadislerin taşıdığı özelliklere sahip olamayan hadislerdir.

Senedindeki inkıta (kesinti) kopukluk sebebiyle 5 çeşittir;

1. Mürsel Hadis ( Tabiin sahabeyi atlarsa, Atlama Mürsel )

Tabiin sahabiden hadis rivayet ederken isnadında sahabiyi atlayıp doğrudan doğruya Hz.Peygamberden rivayet ettiği hadise denir. Bir veya birkaç ravi atlanmış olabilir. Mürsel hadis delil olarak kullanılmaz.

1. Munkatı Hadis (Kaskatı kesiliyorum sahabeden sonra atlandığı için): Sahabeden sonra bir veya peşpeşe olmayarak birkaç ravi atlanması
2. Mu’dal Hadis: Senedin herhangi bir yerinde peşpeşe iki veya daha fazla ravinin düşürüldüğü hadise denir. ( İki tane dal tu dal : Mu’dal)
3. Muallak Hadis: Senedin baş tarafından bir veya birbirini takip etmek üzere daha fazla ravisi düşürülmüş hadise denir. : (Boşlukta havada asılı)
4. Müdelles: Tedlis: Gizlemek ( Dallas gizliliği aldatmacası ): Tedlis, bir ravinin çağdaşı olup görüşmediği veya görüştüğü halde hadis almadığı bir şeyhten işitmişçesine rivayette bulunmasına denir. Bir ravinin isnadında görüşmediği veya görüştüğü halde hadis rivayet etmediği bir şeyhten zannını uyandıracak şekilde rivayet ettiği hadise denir.

Zayıf Hadisler Ravide Cerhe Sebep Olan Durumlar Nedeniyle 10 çeşittir.

Raviden kusurundan kaynaklanan Zayıf hadisler

1. ) Münker Hadis: ( Zayıf ravinin güçlü raviye kafa tutmasıyla tek kalan er) Zayıf bir ravinin güvenilir (sîka) ravilere muahlif olarak rivayet ettiği ve bu rivayetiyle tek kaldığı hadise denir.
2. ) Metruk Hadis : ( Terk edilmiş tek kalmış ravi) Hadiste yalan söylemekle itham edilmiş bir ravinin tek başına rivayet ettiği hadise metruk denir.
3. ) Muallel Hadis : (İlletli) Dış görünüşü bakımından sahihlik şartlarının tamamını taşıyan, aslında bu sahihliği yok edecek gizli bir illeti (kusuru) bulunan hadislere denir.
4. ) Mevzu Hadis: ( Yalan, uydurma ) Hz.Peygamber söylemediği halde çeşitli amaçlarla kasıtlı olarak uydurulup onun hadisiymiş gibi anlatılan sözlerdir. Hz.Peygamber’le hiçbir ilgisi olmadığı için bu sözlere hadis denmesi doğru değildir.
5. ) Müdrec Hadis: ( Derc etme, olmayan sözü ilave etme) Hadisin senedine veya metnine ravilerden biri tarafından aslında olmayan bir veya birkaç kelime yada cümle ilave edilerek rivayet edilen hadise denir. Müdrec, idracın gerçekleştiği yere göre 2’ye ayrılır;

Müdrecü’l-İsnad : S’ikaravilere olan muhalefet senedin akışını bozacak şekilde gerçekleşmesidir.

Müdrecü’l-Metin : Hadisin aslında olmayan bir sözün hadis metninin başı, ortası veya sonuna eklenmiş olmasına Müdrecü’l-Metin denir.

6. ) Maklub Hadis: ( Maklube yapma, kelimeleri değiştirip başka kelimleler katma) : Bir hadisin senedinde bir veya birkaç ravinin isimlerini yada hadisin metninde mevcut kelime yada ibarelerin yerini değiştirmek, gerekse yerlerine başka kelime ve ibareler koymak suretiyle oluşan                                                                                                                                                                                                               hadise
7. ) Muzdarib Hadis : (Izdıraplı) : Bir ravinin veya güvenirlikleri birbirine eşit birden fazla ravinin bir hadisin senedinde veya metninde                                                                                                                                                                                            birbirine muhalif değişik

rivayetlerde bulunması ve rivayetlerden birinin diğerine tercih edilme imkanı olmayan hadisti

8. )Şazz Hadis ( Bir sanatçının diğer bir sanatçıya muhalif beste yapması SAZ )

Güvenilir (sîka) bir ravinin diğer güvenilir ravilere muhalif olarak rivayet ettiği hadise Şazz Hadis denir.

9. )Musahhaf Hadis: ( Harf) : Bir Hadisin sened veya metninde bir kelimenin değişmesiyle riveyet edilen hadistir.Bazen senedde bazen metinde değişir.
10. )Muharref Hadis: ( Hareke) Hadiste yer alan kelimenin hareke değişikliğine uğramasıyla ortaya çıkan hadise denir.

Zayıf Hadisle Amel Etme Meselesi Hakkında Görüşler

• Zayıf Hadisle kesinlikle amel edilmez.
• Zayıf bir hadisle her konuda amel edilir.
• Bazı özel durumlara bağlı olarak amel edilebilir.Mesela;amellerin faziletleri konusunda bazı şartlar dahilinde amel edilebilir.

RAVİ

Hz.Peygamberin hadislerini rivayet eden kişiye denir.Çoğulu ‘Ruvat’tır. Ravinin rivayetinin kabul edilebilmesi için ravide iki özellik bulunması gerekir;

Adalet ve Zabt

1. Adalet

Kişinin dininde dosdoğru olması,fısk ve günahtan uzak durmaya çalışmasıdır.Özellikleri;

• Müslüman Olmak
• Akıl baliğ olmak
• Akıllı Olmak
• Takva sahibi olmak
• Murûet sahibi olmak yani güzel ahlak kurallarına ve geleneklerine uygun yaşamak

2. Zabt ( Zeka ile ilgili )

İnsanın işittiği herhangi birşeyi uzun zaman geçsede onu unutmaması,dilediği zaman hatırlaması,onu hıfzetme yeteneğine sahip olmasıdır.İki şekilde olur;Zabtu’s-Sadr, Zabtu’l-Kitab

• Zabtu’s-Sadr : Ezberlemek suretiyle korumaya çalışmaktır. Ravinin işittiği andan itibaren rivayeti tekrarlayabilmesidir.
• Zabtu’l-Kitab : Yazmak suretiyle korumaya çalışmaktır.

Zabt sahibi Ravinin Özellikleri

• Uyanık olması
• Rivayeti ezberinden naklediyorsa ezberlemiş olması
• Rivayeti kitaptan naklediyorsa korumuş olması
• Hadisi mana ile rivayet ediyorsa manayı bozacak durumları iyi bilmesi HADİS RAVİLERİNİN CERH VE TA’DİLİ

Cerh : Bir raviinin kendisinde bulunan bir kusur sebebiyle adalet ve zabt açısından rivayetlerinin tenkid edilmesidir. Cerh konusu hadis ilminin birinci konusudur.Nakledilen hadisleri korumak,uydurma hadislerle karışmasını önlemek amacıyla konulmuştur.

Ta’dil : Bir ravinin adalet ve zabt yönünden sağlam olması sebebiyle rivayetlerinin sıhhatli olduğuna hükmedilmedir.

Bir ravinin ta’dil edilmesi için aranan unsurlar:

1. Adalet ile ilgili olanlar ( BiTAM Adaletli olmalı )

• Bulüğ
• İslam
• Takva

Akıl

Mürüvvet

1. Zabt ile ilgili olanlar ( HTKL Zabıta hattını kolla )

• Hıfz
• Teyakkuz
• Kitabını korumak
• Lafzın manasını bilmek

Metâin-i Aşere: Hadis ravilerinin adalet ve zabt durumlarını ortaya koymada göz önünde bulundurulması gereken hallerdir. Ravinin cerhine sebep olan durumlardan 5’i adalet, 5’i zabt durumlarıyla ilgilidir.

a ) Adalet vasfıyla ilgili tenkid noktaları ( Sonu hep Ravi )

• Kizbu’r-Ravi = Rivayetinde yalan söylemesi
• İtti’hamu’r-Ravibi’lKizb = Yalancılıkla itham edilmesi
• Fısku’r-Ravi = Dinin yasakladığı işleri yapması
• Cehaletü’r-Ravi = Zatının ve halinin bilinmemesi
• Bid’atü’r-Ravi = Bid’at ehlinden olması

b ) Zabt vasfıyla ilgili tenkid noktaları ( Zeka ile ilgili )

• Kesretü’l-Galat = Hadis rivayet ederken çok yanlış yapması
• Fartu’l-Gafle = Aşırı gaflette bulunması
• Vehm = Hadis rivayet ederken doğru zannederek hata yapması, hadisleri karıştırması
• Muhalefetu’s-Sikat = Rivayetinde sîkaravilere muhalefet etmesi
• Sûu’l-Hıfz = Hafızasının zayıf kötü olması

Hadis ravileri Cerh ve Ta’dile tabi tutulduğunda iki gruba ayrılır;

1. Muaddel Ravi: Ta’dil edilmiş ravilere denir.Adalet vasıfları açısından sağlam olan ravilerdir. Bu ravilere sîkat (güvenilir) denir.
2. Mecruh Ravi : Cerhedilmiş Raviye denir.Kendisinde tenkid noktalarından birisinin yer aldığı raviye denir.Bu ravilere de duafa (zayıf) denir.

CERH VE TA’DİL ESERLERİ

• İbn EbiHâtim er-Razi = Kitabü’l-cerh ve’t-Ta’dil
• Ahmed bin Hanbel = Kitabu’l-İlel
• Zehebî = Mîzânü’l-İtidal ve Tezkîretü’l-Huffaz (Zehebi hafızları terk etti)
• Buhârî = et-Tarihu’l-Kebir
• İbn Hacer = Lisanu’l-Mizan ( Hacerin Mizandaki dili )
• İbnAdiyy = el-Kâmil fi’d-Duafa ( Adi Kamil Dua’da)

HADİS ÖĞRENİM-ÖĞRETİM METOTLARI **

TAHAMMÜL VE EDÂ YOLLARI ( ÇIKMIŞ SORU : Münavele, İl’am, Sema )

Tahamulu’l-Hadis : Hadis alma, öğrenme anlamına gelir, rivayetin tersidir.

l.Sema’: İşitmek ve dinlemek anlamına gelir. Tahammül yollarının en önemlisidir. Şuedâ lafızları kullanılır;

Semi’tu, Haddesenâ, Ahberâna, Enbeenâ. Bu eda lafızlarının en üstünü Semi’tu, ondan sonra Haddesena gelir.

İmla: Şeyhin okuduğu hadislerin talebe tarafından yazılmasına “imlâ metodu” denir

2. Kıraat: Ravinin elinde bulunan hadisleri şeyhe okumasıdır. Ahberâna fulanun kırâ’atenaleyhi, Kara’tualâfulân, Kuri’e aleyhi ve ene asme’u şeklinde eda lafızları kullanılır.
3. İcâzet: Bir şeyhin rivayet ettiği hadislerin tamamını veya bir kısmını öğrencisinin rivayet etmesine izin vermesidir. Öğrenciye icazet veren şeyhe muciz, şeyhten icazet yoluyla rivayet edilen hadis yada habere mucâz, şeyhinden icazet yoluyla hadis rivayet eden öğrenciye ise mucâzun-leh denir. Haddesenâ icazeten, Ahberâna icazeten, Enbe’enâ icâzeten eda lafızları kullanılır.
4. Münavele: (Elden ele) Şeyhin rivayet ettiği hadislerin yazılı olduğu kitabı veya birkaç sayfalık metni öğrenciye elden vererek ” bunu benden rivayet et” gibi bir eda lafzı ile rivayetine izin verdiğini bildirmesine münavele denir. Münavele yoluyla alınan hadislerin eda lafızları konusu ihtilaflıdır.

İcazetli ve icazetsiz olarak iki şekilde olur;

El-münaveletü’l-makrûnebi’licaze: İcazetle olan münaveledir.

El-münâveletü’l-mucerredeani’l-icaze: İcazetsiz olan münaveledir.

5. Mukâtebe: ( Yaz kâtip) Şeyhin yanında hazır olan öğrenciye bir veya birkaç hadis yazarak yada yazdırarak vermesi; yada hadisi uzakta bulunan bir kişiye göndermesine kitabet denir. İkiye ayrılır;

Kitabe mücerrede ani’l-icaze : İcazetli olan kitabedir.

Kitabemakrûne bil-icaze : İcazesiz olan kitabedir.

Ketebe ileyyefulân veya Ahberana fulanun mukatebeten eda lafızları kullanılır.

6. İ’lam: (İlan et) Şeyhin sahip olduğu hadisi veya hadis kitabını öğrenciye göstererek, bunların kendi sema’ı olduğunu bildirmesi ve fakat rivayeti için icazet verdiğine dair herhangi bir beyanda bulunmamasına İ’lam Bu usülde sadece   bildirim vardır. “Benim rivayetim işte budur” diye açıklamada bulunması
7. Vasiyye: Şeyhin vefatının yaklaştığını hissetmesi zamanında veya bir yolculuğa çıkacağı zamanda hadislerinin yazılı olduğu kitabını öğrencilerinden birine vasiyyet etmesine denir. Bu yolla hadis rivayetinin caiz olup olmadığı ihtilaflıdır.

8. Vicâde: Bir kimsenin herhangi bir musannif veya ravinin el yazısıyla yazılmış kitabını veya bazı hadislerini bulmasına denir.

HADİS UYDURMA SEBEPLERİ

• İslam düşmanlığı
• Fırka, Mezhep, Kabile yada mezhep imamlarını savunma isteği
• İslam dinine hizmet etme arzusu
• Şahsi menfaat elde etme arzusu
• Halife ve emirlere yaklaşma arzusu

Resulullah’ın Görevleri ( TTTTT İ )

1. Tebliğ (bildirme)
2. Tebyin (beyan etme)
3. Tezkiye (arındırma)
4. Tebşir (müjdeleme)
5. Teşri ( Şeriat, kanun koyma)
6. İnzar (korkutma, uyarma)

• Şiilere göre muhaddislerin en büyüğü ( Kuleyni : “el-Kafi” ) ( Şiilerin küheylanı onlara kafi gelir)
• İhtilaf halindeki hadisleri konu edinen kitaplar arasında en meşhur olanı “Müşkilü’l-Asar” : Tahavi